Cepyayınlar (podcastlar), istediğiniz zaman dinlemek üzere internetten indirebileceğiniz radyo yayınları gibidir, hattâ bazıları sonra da dinlenebilmek üzere internete yüklenmiş gerçek radyo yayınlarıdır. Bu teknoloji, bilimseverlere dünyanın dört bir yanından bilimsel içerikli yayınlar dinleme imkânını tanıyor. Bu yayınların maalesef çoğu İngilizce ve yalnızca bir tanesi Türkçe… Bu yazıda bu yayınların nasıl dinlenebileceğini anlatıyorum ve beğenerek izlediğim cepyayınların bir listesini ilginize sunuyorum.
Cepyayın nedir?
Cepyayın, ücretsiz yazılımlar sayesinde kolayca abone olup, yeni bölümü (veya bölümleri) yayınlandığında kendiliğinden ve ücretsiz olarak bilgisayarınıza indirilebileceğiniz işitsel ve görsel izlencelerdir. Bunları bilgisayarınızdan dinleyebileceğiniz gibi, (iPod gibi) taşınabilir müzikçalarınıza kaydedip yolda bile dinleyebilirsiniz.
Cepyayın, benim kendi kendime İngilizce podcast kelimesine bulduğum Türkçe karşılık. Başka yerde buna bir karşılık bulamadım, onun için kendim bir kelime buldum: Bu yayınların iPod cihazıyla cebimize girmesinden hareketle bu ismi seçtim. Daha uygun bir kelime varsa veya ortaya çıkarsa değiştirmeye hazırım, ancak o vakte kadar bunu kullanmaya devam edeceğim.
Nasıl dinleyebilirsiniz?
Cepyayınları takip edebilmek için en kestirme yol, bilgisayarınıza bunu sağlayacak yazılımları kurmak: En yaygın olarak kullanılan yazılım, Apple şirketinin ücretsiz iTunes yazılımı ve bu yazılım hem Windows hem de Mac-OS işletim sistemli bilgisayarlarda kullanılabiliyor. Eğer Ubuntu/Linux işletim sistemi kullanıyorsanız Rhythmbox yazılımından yararlanabilirsiniz. Daha ayrıntılı bilgi için BBC Türkçe Bölümü’nün hazırladığı Podcast hizmetlerimiz ve Podcast konusunda merak ettikleriniz başlıklı sayfalara bakabilirsiniz. Radikal gazetesinden M. Serdar Kuzuloğlu da Web’i dinle: Podcast ve Üç kolay adımda podcast aboneliği başlıkları altında bilgiler vermiş.
Gerekli yazılımları kurdunuz diyelim, peki ilginizi çeken yayınları nasıl bulacaksınız? Bunun için iki yol var: İlki, zaten izliyor olduğunuz yayınların internet sayfalarına gidip cepyayın hizmeti verip vermediklerine bakmak, eğer veriyorlarsa bunu kendi yazılımınıza eklemek. Diğer yöntem ise iTunes kullanıcılarının bu yazılımdaki “power search” özelliğini kullanmaları. Bunun sayesinde kayıtlı cepyayınlar arasından dil, konu vb. özelliklerine göre arama yapabilir, beğendiklerinize abone olabilirsiniz. Hattâ abone olmadan önce bir bölümünü dinlemeniz ve ondan sonra karar vermeniz de mümkün.
Ve üçüncü bir yol olarak, beğendiğim bazı yayınları ilginize sunuyorum.
Seçtiklerim
Aşağıda tanıttıklarım, benim dinlediğim bilim içerikli cepyayınlardan seçmeler, aslında daha fazlası da var. Ben biyolojiyle ilgilendiğim için biyoloji konulu olanlar ağırlıkta. Bu listedeki ilk iki yayını özellikle tavsiye ediyorum, o yüzden onları başa aldım.
Listeye başlamadan, cepyayın teknolojisinin kendilerini ana basın-yayın kuruluşlarında ifade edemeyecek kişi ve gruplara bunu yapma imkânı verdiğini, ancak bunu sürdürmek için bağışlarınıza ihtiyaç duyduklarını eklemek istiyorum. Böyle bir yayını düzenli olarak ilgiyle izliyorsanız, onu bağış yoluyla desteklemeniz uygun olacaktır. Bu nedenle ilgili yayınların sonuna bir bağış bağlantısı ekledim.
- The Skeptics’ Guide to the Universe. — Bu haftalık yayında Yale Üniversitesi’nden Dr. Steven Novella ve arkadaşları haftanın bilimsel gelişmelerini gayet eğlenceli bir dille ele alıyorlar ve “paranormal” hadiseler hakkında yorum yapıyorlar. Yaklaşık bir buçuk saat süren yayını bu adresteki sitelerinden dinleyebilir ve ona abone olabilirsiniz. (Bağış)
- The Guardian Science Weekly. — Diğer bir eğlenceli cepyayın da Alok Jha başta olmak üzere İngiliz The Guardian gazetesinin bilim ve çevre muhabirleriyle o haftaki konukları arasında geçiyor. Bu ekip her bölümde geçen haftanın bilimsel haberlerini yorumluyor ve misafirleriyle uzmanlık alanında yarım saat kadar sohbet ediyor. Bu adresten dinleyebilir ve abone olabilirsiniz.
- All in the Mind. — Ödüllü Avustralyalı bilim muhabiri Natasha Mitchell, haftalık ulusal radyo yayınında hem ruhbilimsel hem de sinirbilimsel konularda uzmanlarla, hattâ bazen etkilenmiş insanlarla ve hastalarla görüşüyor. İlginç sorulara odaklanan yayın, Mitchell’in koyu Avustralya aksanıyla daha da renkli bir hale geliyor. Bu adresten dinleyebilir veya abone olabilirsiniz.
- Deutsche Welle Bilim Teknik. — Listemdeki tek Türkçe yayın maalesef bir Alman kurumundan geliyor. (Umarım Türk kurumları da Türkçe bir bilim cepyayını başlatır.) Her hafta yaklaşık beş dakika süren yayınları bu adresten dinleyebilirsiniz.
- Dr Karl. — Tam anlamıyla bir ayaklı kütüphane olan Dr Karl (Kruszelnicki), fizik, matematik, biyomedikal mühendislik, tıp ve cerrahi tahsili görmüş, ayrıca “göbek pamuğu ve hep mavi oluşunun sebebi” konulu çalışmasıyla Ig-Nobel ödülüne layık görülmüş! Böyle parlak bir eğitimin verdiği bilgiyle 1981’den bu yana Avustralya ulusal radyosunda Dr Karl’s Great Moments in Science adlı beş dakikalık yayını hazırlıyor, ayrıca Avustralya ulusal gençlik radyosu TripleJ’de her hafta 45 dakika boyunca telefondan gelen soruları cevaplıyor, hattâ aynı şeyi BBC için de yapıyor.
- BBC Discovery. — Her hafta bir konuya ayrılan yarım saatlik bilim yayınını buradan takip edebilirsiniz.
- Our Changing World. — Yeni Zelanda ulusal radyosunun haftalık bilim yayını. Biraz ağır tempolu bu yayında genel olarak Yeni Zelandalı veya Yeni Zelanda’yı ziyaret eden bilim adamlarıyla görüşmeler yapılıyor. Bu adresten dinleyebilirsiniz.
- NPR Science Friday. — Tecrübeli bilim muhabiri Ira Flatow her hafta son bilimsel gelişmelerin yanı sıra ABD’deki bilim konularını telefon bağlantılarıyla tartışıyor. Bu adresten abone olabilirsiniz.
- WNYC Radiolab. — ABD’li muhabirler Jad Abumrad ve Robert Krulwich tarafından hazırlanan ve bazen anlaşılması zor, biraz felsefeye kaçan konuları bir saatlik bölümlerle ele almasıyla ünlenmiş bu radyo yayınını buradan dinleyebilirsiniz.
- Science & The City. — New York Bilimler Akademisi’nin desteklediği bu yayın, bazen bir konuda bir bilim adamıyla sohbeti, bazen New York’ta yapılan bir bilim toplantısından bir konuşmayı, bazen de bilimle ilgili bazı sanat olaylarını konu ediniyor. Bu adresten dinleyebilirsiniz. (Bağış)
- Nature Podcast. — Dünyanın en önemli iki bilim dergisinden biri olan Nature dergisindeki makaleler, yazarlarıyla yapılan söyleşilerle tanıtılıyor, ardından Nature News sitesinin düzeltmeniyle o hafta sitedeki seçme bilim haberlerinden özetler aktarılıyor. Bu adresten dinleyebilirsiniz.
- Neuropod. — Bir öncekine benzer şekilde, tüm Nature grubu dergilerden seçilmiş birkaç sinirbilim araştırması üzerinde tartışmalar yayınlanıyor. Bu adresten dinleyebilir ve abone olabilirsiniz.
- Science Magazine Podcast. — Nature Podcast’ın şekil olarak aynısı, yalnızca dergi Nature değil Science. Bu adresten dinleyiniz.
- Brain Science Podcast. — Amerikalı hekim Dr Ginger Campbell, her bölümde bir sinirbilim konusuna derinlemesine eğiliyor, bunu çoğunlukla alanında önemli başarılara imza atmış bilim insanlarıyla telefon söyleşisi şeklinde yapıyor, bazen de bir kitabı alıp kendi yorumlarıyla özetliyor. Bu yayına bu adresten abone olabilir ve aynı adreste neredeyse tüm bölümlerin metinlerini PDF şeklide bulup inceleyebilirsiniz. (Bağış)
- Cell Podcast. — Son derece saygın ve etkili biyoloji dergileri yayınlayan Cell Press’in bu yayınını yalnızca moleküler biyoloji ve kalıtım araştırmacılarına tavsiye ediyorum. Son derece teknik bir aylık görüntüsüz yayının yanı sıra, her Cell sayısındaki makalelerden biri hakkında yazarların yaklaşık beş dakikalık görsel sunumlarını (“paperflick”) izleyebilirsiniz. Bu adresten takip edebilirsiniz, ancak özellikle görsel dosyaların indirme işleminin çok yavaş olduğunu söylemeliyim.
Siz de paylaşın
Eğer siz de bu tür yayınları izliyorsanız, ve tavsiyeleriniz veya görüşleriniz varsa, lütfen aşağıdaki yorum kutusunu kullanarak paylaşınız.
Ekim 2010 eklemelerim:
Son olarak, cepyayın teknolojisinin kendilerini ana basın-yayın kuruluşlarında ifade edemeyecek kişi ve gruplara bunu yapma imkânı verdiğini, ancak bunu sürdürmek için bağışlarınıza ihtiyaç duyduklarını eklemeliyim. Böyle bir yayını düzenli olarak ilgiyle diliyorsanız, onu bağış yoluyla desteklemeniz uygun olacaktır. Bu nedenle ilgili yayınların sonuna bir bağış bağlantısı ekledim.
Dr. Çağrı Yalgın 