Cesetler, kadavralar ve bilim

Bu kitabın konusu, cesetler, kadavralar ve diğer ölü bedenler, çoğunlukla da insan ölüleri. Bu kitabı okuyana kadar insan ölülerine bu kadar değişik açılardan bakılabileceğini hiç düşünmemiştim, bu konudaki bir kitabın bu kadar bilgilendirici ve eğlendirici olabileceğini de…

Yazar söze tıbbi bir noktadan, ölü kafalar üzerinde alıştırma yapan plastik cerrahlardan giriyor ve hemen ardından kadavraların bir tarihçesini veriyor. Daha sonra, ölülerin diğer “kullanım” alanlarına değiniyor: Meselâ araba ve uçak güvenliği araştırmalarında kadavralar kullanılıyor ki kazaların vücut, özellikle iç organlar üzerindeki etkileri daha iyi anlaşılabilsin, hattâ emniyet kemeri, hava yastığı gibi güvenlik aygıtları geliştirilebilsin. Yine, savunma sanayii araştırmalarında silâhların “durdurucu güç”lerinin, ateş edilen kişiye ne kadar ve nasıl hasar verdiklerinin araştırmasında da zaman zaman kadavra kullanılıyor.

Ölü bedenler üzerinde yapılan araştırmalar deneylerle sınırlı değil, cesetlerin bilimi adli tıbba yardımcı oluyor: Bir cesetin ölümle ilgili neler söyleyebileceğine dair araştırmalar, hele bir uçak kazasından artan cesetlerin kaza hakkında verdiği ipuçları da okumaya değer.

Bana göre en ilginci ise, bu deneylerle, araştırmalarla uğraşan insanların dünyası: Yazara göre, mecbur olmadıkça kimse cesetlerle çalışmak istemiyor. Meselâ bilimsel araştırmalar, mümkünse başka modellerle yapılıyor. Kadavralardan, ancak diğer modellerden bilgi edinilemeyeceği zaman istifade ediliyor. Bunun sebebi yalnızca ölü bedenlerden mümkün mertebe uzak olma isteği değil: Hem kadavra bulmak zor, hem de yapılacak deneyin ölmüş bir insanın bedenini kullanmaya değer olması gerekiyor. Bu açıdan, meselâ bir silahın gücünün sınanması, bir kadavranın kullanımına hak kazandıracak ulviyeti taşımıyor.

Peki bu insanlar ruh sağlıklarını nasıl koruyor? Yazarın görüştüğü her alandan insanlar, ölü bedenleri kişiliklerinden arındırarak görmeyi tercih ediyor. Özellikle bir çalışmada bir bütün kadavranın değil de sadece bir organın kullanılması yeterli geliyorsa bu daha kolay oluyor.

Bu kitapla beni ayrıca çok iyi bir yazarla tanıştırdı: Mary Roach, kimsenin yazmak istemeyeceği bu konuyu son derece akıcı bir üslûpla anlatmayı başarmış. Zarif mizah anlayışı ile de bu hassas konuyu eğlenceli hale getirmeyi başarmış. Bu kitabı herkese tavsiye ederken, yazarın diğer kitaplarını almak üzere en kısa zamanda kitapçının yolunu tutuyorum.