Bir tedavi yönteminin işlemediğini nereden biliyoruz?

Bir tedavi yönteminin işlemediğini, üstelik bir de bildiğimiz doğa kanunlarına aykırı olduğunu söylediğimizde gelen klasik itiraz, bilimin bunun nasıl işlediğini henüz keşfetmediği oluyor. Eğer klinik bilimde bu tür sorulara birden fazla yaklaşım olmasaydı bu geçerli bir itiraz olabilirdi, ama değil.

Çünkü bir tedavi yönteminin işe yarayıp yaramadığını, işleyiş mekanizmasından ayrı olarak sınıyoruz.

Diyelim ki moleküler bilgilerden yola çıkarak tansiyon düşürücü bir ilâç adayı geliştirdik. Elimizdeki bilgiye göre bunun işe yaraması lâzım, ama bu yeterli değil hastalara önerilebilmesi için. Önce “klinik deney” yapılması gerekiyor. Meselâ bir hasta grubuna (tabii izinleri alınarak) yeni ilâcı veriyor, diğer hasta grubuna ise işe yaradığı bilinen, uygun bir ilâcı veriyor, neticeye bakıyoruz:

Kısa vadede: Hastanın kan basıncı eski ilâca göre daha iyi kontrol altına alındı mı?

Uzun vadede: Yeni ilâç eskisine kıyasla felç gibi olayları daha çok önledi mi? Yeni ilâcı alanlar eski ilâcı alanlara göre daha uzun yaşadı mı? Yan etkileri eski ilâca kıyasla nasıl?

Yani, yeni ilâcın sonuçta hastaya faydası veya zararı olup olmadığını görmek istiyoruz önermeden önce. Mekanizması bilinsin veya bilinmesin.

İşte o sözünü hep duyduğunuz klinik deneyler bunun için yapılıyor. Kolay değil bu deneyler, zira görülebilecek etkinin başka şeye değil de o ilâca ait olduğundan aşağı yukarı emin olunması için dikkat edilmesi gereken birçok önemli ayrıntı var.

İlâç örneği verdim, ama klinik deneyler aklınıza gelebilecek her sağlık müdahalesi için yapılıyor: Cerrahi yöntemler, psikolojik tedaviler, fizyoterapi… Tabii alternatif tedavi denen yöntemlerin de bu sınamadan muaf tutulması için hiçbir sebep yok, eğer gerçekten işleyip işlemediğini merak ediyorsak.

Homeopati, kiropraktik, akupunktur gibi alternatif yöntemler, zaten günümüz bilgisine göre mantıksız olmalarının yanı sıra, işte böyle sınandıklarında da (hem de kaç yıldır) olumlu sonuç vermiyor. Bir de günümüzdeki bilgilere uymadıklarını hesaba kattığımızda bunlardan iyice umudu kesiyoruz.

İşin özeti bu.