Finlandiya hakkındaki yarı-doğru bir söylenti, doktora yapanlara şapka ve kılıç verildiği. Yarı-doğru diyorum, çünkü bir açıdan doğru, bir açıdan yanlış.
Bedava değil, çok pahalı
Öncelikle bunu üniversite size ücretsiz vermiyor. Siz parasını basıp alıyorsunuz; doktora töreninde üniversite sizin satın aldığınız kılıcı size teslim ediyor.
Bu şapka ve kılıç el yapımı olduğundan az buçuk değil, oldukça da değil, çok pahalı. Örneğin Wahlman şirketinin sayfasındaki şapkaların fiyatları 710-790€ arasında. En ucuzunu alma seçeneğiniz olmayabilir çünkü hangisini alacağınız akademik sahanıza göre belirleniyor, sizin beğeninize veya maddi gücünüze göre değil.
Aynı şirketin doktora kılıcı ise tek başına 415€’ya, doktora şapkasıyla ısmarlamışsanız indirimle 385€’ya geliyor. Yani ikisi birlikte en az 1095€ tutuyor!
Bu fiyatlar Finler için de yüksek. Bunlara para harcamak istemiyorsanız doktora törenine katılmayabilirsiniz. Tabii tören mecburi değil. Ödünç şapka ve kılıçla da katılmak mümkün.
Üç yıl kadar çalıştığım Tampere Üniversitesi’nde buna yönelik bir gelenek vardı: Doktora sınavı yaklaşan adaya, iş arkadaşları kendi aralarında para toplayarak “şapka parası” adı altında nakit bir hediye verir. Adında şapka olmakla birlikte bu para genelde doktora şapkasına yetmez. Adayın parayla ne yapacağına da kimse karışmaz. Doktora adayının zaten doktora sınavından sonra kahve ikramı, sınavın akşamına resmî akşam yemeği gibi ciddi masrafları olduğundan nakit yardım çok makbule geçer.
Değişik gelenekler
Finlandiya üniversitelerindeki doktoraya gelenekleri birbirine genelde benzer ama ufak farklar var. Meselâ doktora sınavını Tampere’de adayın kendi danışmanı yönetirken Helsinki’de hep başka bir hoca yönetir, danışman sınavı diğer konuklarla beraber izler.
Bunun gibi, bu doktora şapkalarını gördüm ama doktora kılıcını 10 yıldır bir kere dahi görmedim. Oulu Üniversitesi’nin sitesinde gördüğüm kadarıyla orada kullanılıyor, ama başka yerde kullanılıyor mu bilmiyorum.
Aşağıdaki video ise Kuopio ve Joensuu’da yerleşkeleri bulunan Doğu Finlandiya Üniversitesi’ndeki doktora töreninde çekilmiş: